Opdrachtgever: gemeente Wassenaar
Uitvoering tempeltje: 2016-2018
Planvorming hoofdhuis: 2015-2018
Uitvoering hoofdhuis: 2018-2021
In opdracht van de gemeente Wassenaar zijn wij betrokken bij diverse werkzaamheden op de historische buitenplaats De Paauw, het vroegere zomerpaleis van prins Frederik der Nederlanden & prinses Louise van Pruisen.
Huize De Paauw
De gemeente Wassenaar zetelt sinds 1925 in het hoofdgebouw van de buitenplaats. De huidige bouwmassa van De Paauw kwam grotendeels tot stand in het midden van de 19de eeuw, toen het werd bewoond door prins Frederik en prinses Louise van Oranje-Nassau. Dit in Berlijn opgegroeide prinselijk paar realiseerde met behulp van Berlijnse architecten een zomerpaleis met Pruisische allure, dat vergelijkbaar is met de lusthoven in Potsdam en rond Berlijn. De Paauw werd zo het stralend middelpunt van een veel groter landschapspark dat ook naastgelegen buitenplaatsen als Backershagen en de Horsten omvatte.
Restauratievisie
Eind 2014 is de gemeente begonnen met groot onderhoud aan het hoofdhuis. Gaandeweg is echter de scope verschoven naar een volledige restauratie van het exterieur. In dit kader hebben wij voor het pand een restauratievisie opgesteld. Hierin hebben wij betoogd dat het gezien de uitzonderlijk rijke en voor Nederland unieke toepassing van Pruisische architectuurmotieven gerechtvaardigd was de verschijningsvorm van het gebouw ten tijde van bewoning door prins Frederik en prinses Louise als uitgangspunt voor de restauratiewerkzaamheden te nemen. Voor de reconstructie van het kleurenschema werd door kleurhistorica Judith Bohan uitgebreid kleurhistorisch onderzoek uitgevoerd.
Uitvoering
Uniek aan de restauratie is de toepassing van natuurlijke en traditionele bouwmaterialen. Zo is de naoorlogse cementgebonden pleister die het gebouw verstikte vervangen voor een op kleur gebrachte luchtkalkmortel. De samenstelling van het historische pleisterwerk is zorgvuldig geanalyseerd door Rockview Gesteente-expertisebureau. Vermeldenswaardig is dat het pleisterwerk net als het origineel is gekamd, om zo de suggestie van gefrijnd zandsteen tot stand te brengen. In plaats van de gangbare, synthetische verfsystemen is bewust gekozen voor een natuurlijk lijnoliesysteem. De ware blikvangers zijn echter de gietzinken bouwsculpturen en ornamenten. Deze werden in de negentiende eeuw rondom Berlijn vervaardigd en zijn door het prinselijk paar naar Wassenaar gehaald, om zo een vertrouwd home away from home te creëren.
De werkzaamheden zijn begin 2018 aangevangen en naderen momenteel hun voltooiing. Wij adviseren de gemeente bij de uitvoering van de restauratiewerkzaamheden. Tijdens de uitvoering hebben wij de gemeente bijgestaan met restauratie-advies. De bouwbegeleiding en directievoering is in handen van Froger Vastgoed. Het project is door de Provincie Zuid-Holland royaal ondersteund met een Erfgoedlijnensubsidie.
Bouwhistorische begeleiding
Tijdens de werkzaamheden hebben wij ook de bouwhistorische begeleiding verzorgd. Het ontpleisteren van het gebouw vormde namelijk een uniek momentum, waarbij het historische metselwerk voor het eerst volledig in het zicht is gekomen. Onder andere hebben wij hierbij ontdekt dat de huidige dwarsvleugels niet – zoals eerder werd gedacht – de door architect J.D. Zocher jr. ontworpen vleugels zijn. Deze uit hout bestaande bouwdelen blijken 15 jaar na de bouw volledig te zijn afgebroken en te zijn vervangen door nieuwe dwarsvleugels, ontworpen door Pruisische architect H.H.A. Wentzel (1820-1889).
Het tempeltje in de Prinsessetuin
Op een voormalige nutstuin naast Huize De Paauw verrees rond 1855 onder prins Frederik en prinses Louise een uitzonderlijk rijke siertuin naar ontwerp van de Berlijnse bouwmeester Hermann Wentzel, die zij vanuit Berlijn hadden laten overkomen. Omgeven door een gemetselde pergola met geprofileerde houten liggers, bevatte de tuin naast een zeldzame verzameling inlandse en exotische planten en bloemen een vijftal paviljoens en zitbanken. Deze bouwwerken waren voor Nederland uniek vanwege de combinatie van het zeer rijke en innovatieve materiaalgebruik en de architectuurmotieven die zijn ontleend eigentijdse voorbeelden in Potsdam en Berlijn.
Bij een renovatie in de jaren ’50 werden de restanten van de in verval geraakte siertuin gesloopt met uitzondering van het tempeltje. Het lot van het oorspronkelijke beeld uit het tempeltje is vooralsnog onbekend. Bij de renovatie in 1955 werd immers een ander negentiende-eeuws beeld, dat van elders in het park afkomstig was, in het tempeltje ondergebracht.
In navolging van de restauratievisie die wij eerder voor het hoofdhuis hebben opgesteld, is ook voor het tempeltje een gedetailleerd restauratieplan voor de tempel opgetuigd. De zandsteen elementen waren in de jaren ’50 met witte en mintgroene synthetische verf afgewerkt. De verwering van het zandsteen liet echter zien dat het bouwwerk van oorsprong niet was geschilderd. Niet-compatibele reparaties zijn vervangen in reparatiemortels op kleur. Bij de vervanging van het zinken dak is de historisch correcte detaillering volgens het rond 1850 gangbare Berlijnse roevensysteem toegepast. Op de top en hoeken van het dak zijn vervolgens weer vergulde, uit gietzinken acroterieën aangebracht.
Een zeer bijzonder onderdeel vormt de reconstructie van het rond 1950 verdwenen gietzinken beeld. Na diepgaand onderzoek en raadpleging van experts in binnen- en buitenland hebben wij de identiteit van het beeld weten te achterhalen als Spes, godin van de Hoop. Van het originele in 1827 vervaardigde gipsen beeld in het Thorvaldsens Museum te Kopenhagen is vervolgens een 3D-scan gemaakt. Op basis hiervan is met een 3D-printer een replica van plastic geprint waaromheen mallen gemaakt zijn. Vervolgens is het beeld – net als het origineel, en toevallig ook weer rondom Berlijn – in zink gegoten. Bij “terugkomst” van het beeld in Wassenaar, is zij van een witte, aderloze marmerimitatie voorzien. De zandstenen sokkel is op basis van historische foto’s gereconstrueerd.
